کنجاله پنبه دانه پروتئین در جیره غذایی دام طیور آبزیان

کنجاله تخم پنبه (Cottonseed Meal = CSM)

بر طبق شواهد تاریخی، روغن اولین بار از تخم پنبه استخراج گردید اما به علت عدم آگاهی از خواص کنجاله حاصل، تا اوایل سال ۱۹۰۰ میلادی از آن به عنوان کود استفاده می شد. بعضی از دامداران به این نتیجه رسیده بودند که کنجاله تخم پنبه موجب کوری و سقط جنین دامهای آبستن می شود اما بعدها ایستگاه های تحقیقاتی دریافتند که مصرف کنجاله تخم پنبه در یک جیره متعادل بسیار سودمند می باشد. مراحل تهیه کنجاله تخم پنبه عبارت است از:

۱- پاک کردن بذر

۲- پوست کنی بذر

۳- شکاف دادن مغز بذر

۴- استخراج روغن به یکی از روشهای حلال، مکانیکی یا مکانیکی و حلال

۵- آسیاب کردن تفاله باقی مانده و تهیه کنجاله تخم پنبه

میزان پروتئین خام در کنجاله تخم پنبه از ۲۲ درصد در کنجاله تخم پنبه با پوسته تا ۵۰ درصد در کنجاله تخم پنبه کاملا پوست گرفته متغیر است. همچنین محل جغرافیایی کشت پنبه بر روی پروتئین خام کنجاله تخم پنبه تولیدی تاثیر دارد. برای حیوانات تک معده ای، کنجاله تخم پنبه از لحظ اسید آمینه های لیزین و تریپتوفان و نیز ویتامینهای A ، D و کلسیم کمبود دارد اما این خوراک از نظر فسفر غنی بوده و نیز حاوی یک ماده سمی به نام گوسیپول (gossypol) می باشد که مقدار آن بر حسب نوع بذر و روش عمل آوری متغیر است.

در حال حاضر وقتی از کنجاله تخم پنبه به مقدار زیاد در جیره تک معده ایها استفاده می شود، باید به جیره مکمل آهن افزود تا آهن با گوسیپول باند شود و سمیت آنرا خنثی کند.

آنالیز کنجاله پنبه دانه:

از نظر ارزش غذایی کنجاله پنبه دانه، مجموع مواد غذایی قابل هضم (TDN) 61 تا ۷۰ درصد، الیاف خام ۱۰ تا ۱۴ درصد، کلسیم ۰/۱۶ درصد، فسفر ۱/۲ درصد و پروتئین خام آن ۲۲ تا ۵۰ درصد و معمولا ۳۶ تا ۴۱ درصد می باشد. کنجاله تخم پنبه از لحاظ اسیدآمینه لیزین کمبود دارد بنابراین به علت نامرغوب بودن پروتئین خام (در مقایسه با کنجاله سویا) و نیز مقدار الیاف با فیبر خام بالا (قابلیت هضم کمتر از کنجاله سویا) و نیز در برداشتن سمی به نام گوسیپول، مصرف کنجاله تخم پنبه در جیره طیور و تک معده ایها بایست تا حد ۲۵ تا ۳۰ درصد از کل بخش پروتئین جیره محدود شود.

کنجاله تخم پنبه معمولی حاوی ۰/۰۳ تا ۰/۲ درصد گوسیپول است. تغذیه کنجاله تخم پنبه به نشخوارکنندگان از لحاظ گوسیپول محدودیتی ندارد، ولی غیرنشخوارکنندگان بر حسب سن و گونه نسبت به مقدار این سم در جیره غذایی حساسیت نشان می دهند. افزودن فروسولفات (So4Fe) به میزان ۱:۱ آهن و گوسیپول، خطر این سم را خنثی می کند. مصرف زیاده از حد کنجاله تخم پنبه در گاوهای شیری موجب سختی چربی شیر گشته و کره به دست آمده از چنین شیری طعم چربی حیوانی (پیه) می دهد. همچنین کنجاله تخم پنبه یبوست آور است و مصرف آن در حد مناسب به همراه خوراکهای ملین مفید است..