کنجاله سویا یکی از فرآورده‌های دانه سویاست که به عنوان منبع غنی از سویا برای تغذیه دام مورد استفاده قرار میگیرد. این فرآورده پروتئین عمده مورد نیاز برای گاوهای شیرده را تأمین می‌کند ومی‌تواند به عنوان منبع غذا برای ماهی‌ها و حیوانات خانگی نیز استفاده شود. سویا ۴۰ درصد پروتئین و ۲۰ درصد چربی دارد. با حرارت‌دهی به سویا کیفیت آن بهتر می‌شود.
کنجاله سویا یک ماده غذایی خوش خوراک، غنی از مواد مغذی با قابلیت هضم بالا و یک منبع مناسب پروتئینی می‌باشد که دارای ترکیب عالی از اسیدهای آمینه است. کنجاله‌ی سویا یک منبع عالی پروتئین و انرژی برای تغذیه‌ی دام می‌باشد که نسبت به سایر کنجاله‌های روغنی دارای فیبرکمتری است.
کنجاله حاصل از روغن‌کشی با حلال: دو نوع اصلی از این کنجاله‌ی سویا موجود می‌باشد، در نوع اول, با استفاده از حلال, روغن موجود در لوبیای سویا, استخراج می‌شود و کنجاله باقیمانده حاوی ۴۴ درصد پروتئین خام می‌باشد. نوع دیگر, کنجاله‌ی حاصل از روغن‌کشی دانه‌های بدون پوسته‌ی لوبیای سویا است که حاوی ۴۸ درصد پروتئین خام بر اساس ماده‌ی موجود As Fed Basis می‌باشد. این دو نوع کنجاله‌ی سویا بر اساس ماده خشک به ترتیب حاوی ۵۰ و ۵/۵۴ درصد پروتئین خام هستند. کنجاله‌ی ۴۸ درصد حاوی حدود ۸ درصد الیاف نامحلول در شوینده‌ی خنثی NDFمی‌باشد. در صورتی که کنجاله‌ی سویای ۴۴ درصد پروتئین به دلیل مخلوط شدن با پوسته‌ی سویا حاوی ۱۴ درصد NDF می‌باشد. کنجاله سویا طی مراحل متعدد, شامل آسیاب نمودن لوبیای سویا و روغن‌کشی به وسیله‌ی یک حلال آلی از قبیل هگزان تولید می‌شود که در نتیجه یک محصول با میزان روغن پایین حاصل می‌گردد. این نوع کنجاله رایجترین محصول موجود در بازار است که در صنعت مورد استفاده قرار میگیرد.
کنجاله حاصل از روغن‌کشی مکانیکی: این نوع کنجاله سویا به وسیله‌ی فشار مکانیکی بر روی دانه‌ی لوبیا و خروج روغن از آن تولید می‌شود. در این روند روغن کمتری از دانه استخراج شده و به دلیل شکل فیزیکی و همچنین گرد و غبار کمتر، ماده غذایی خوشخوراکی جهت تغذیه‌ی گاو محسوب می‌شود. به دلیل اینکه این محصول حاوی روغن بیشتری در مقایسه با کنجاله‌ی حاصل از روغن‌کشی با حلال است، انرژی حاصل از آن بیشتر می‌باشد. این نوع کنجاله معمولاً به صورت محدود در بازار عرضه می‌شود.
کنجاله سویا با پروتئین عبوری بالا: کنجاله‌ی سویای معمولی در جیره‌ی دام‌ها معمولاً به عنوان پروتئین قابل تجزیه در نظر گرفته می‌شود و فقط مقادیر اندکی از پروتئین کنجاله سویا از شکمبه عبور می‌نماید. حرارت دادن و یا فرآوری کنجاله‌ی سویا موجب بروز واکنش‌های شیمیایی بین قند‌ها و اسیدهای آمینه و موجب افزایش پروتئین عبوری کنجاله‌ی سویا می‌شود. بر اساس نوع فرآوری انجام شده, پروتئین عبوری کنجاله‌ی سویا بین ۵۰ الی ۷۰ درصد متغییر است. روش‌های تجاری متعددی جهت افزایش پروتئین عبوری استفاده شده است. تصمیم‌گیری جهت اینکه کدام یک از این محصولات عملکرد بهتری دارند، باید بر اساس اطلاعات بدست آمده از تحقیقات کاملاً کنترل شده و همچنین ملاحظات اقتصادی صورت پذیرد.
کنجاله سویا منبع غنی از پروتئین آمینو اسیدها در خوراک طیور محسوب می شود . ۴۹ درصد از کل سویای تولیدی در ایالات متحده به بخش مرغداری ها اختصاص می یابد. دیگر مصرف کننده عمده کنجاله سویا را میتوان بخش گاوداری عنوان کرد. از آنجایی که کنجاله سویا به عنوان منبع غنی از پروتئین در صنعت مرغداری و دامپروری در سطح جهانی شناخته شده پس آگاهی از آخرین تحقیقات انجام شده یکی از موارد حائز اهمیت در این صنعت است.
کنجاله سویا به عنوان مکمل خوراک ۵۰ درصد از اسیدهای آمینه قابل هضم در خوراک طیور را تامین می کند. عنصر مهمی که بر روی خاصیت هضم کنندگی کنجاله سویا تاثیرگذار است نوع سویای مورد استفاده است. سویا حاوی حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد پروتئین و ۱۸ تا ۲۱ درصد چربی است و به منظور تولید روغن و کنجاله تولید می شود .با حرارت دادن به سویا کیفیت آن بهتر شده اما می بایست دقت شود که ممکن است حرارت زیاد به لیزین و احتمالا اسیدهای آمینه ضروری دیگر صدمه رساند یا آنها را از دسترس خارج سازد ولی به طور کلی بیشتر تحقیقات بر این نظر تاکید داشته که کنجاله سویا برای حداکثر کیفیت پروتئین می بایست حرارت مناسبی دیده باشند
سویا که چربی آن گرفته شده باشد به دو صورت آسیاب کامل یا پرک شده مصرف می گردد با وجود این لازمه حرارت دادن ایجاب می کند که دانه ها به طور مناسبی فراوری شوند در آزمایشهای تغذیه جیره های تمام چربی دار سویا به جوجه ها نتایجی به دست آمده که دانه های کامل یا دانه های آسیاب شده مطلوب ترند اما باید متذکر شد که در مناطقی که با مشکل کمبود روغنهای نباتی مواجه اند اقتصادی تر آن است که فقط ازکنجاله استفاده شده و روغن آن جدا گردد.
کنجاله بدون پوسته معمولا با حداقل ۵۰ درصد پروتئین استاندارد می شود ومقدار الیاف آن در حدود۳ درصد است کنجاله بدون پوسته مخصوصا در خوراکهای پرانرژی جوجه های گوشتی مطلوب است. آنزیم های درون ریز در هضم ترکیبات غذایی نقش اصلی داشته ولی آنزیم های خارجی که به طور مستقیم به غذا اضافه می شوند ، نقش مکملی را برای هضم طبیعی آنزیم های درون ریز دارند، زیرا آنزیم های خارجی فعالیتشان را روی مواد غذایی خام موجود در اندام گوارشی انجام می دهند . افزودن آنزیم های خارجی به غذای حیوانات بیانگر افزایش سیستم هضم آنزیمی پرندگان می باشد.
ترکیبات پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای NSP در کنجاله سویا شامل ۲۰ درصد oligosaccharide و قندهای ساده دیگر است . پربیوتیک ها کربوهیدرات هایی هستند که بطور انتخابی موجب تحریک میکروارگانیسم مفید در روده شده و میکروفلور روده را بنحوی تغییر می دهند که اثرات آن به سود میزبان می باشد. بطور کلی صدها نوع از پربیوتیک ها بطور طبیعی قابل دسترس هستند یا می توان آنها را از پلی ساکاریدها تولید نمود . پربیوتیک هایی که بطور تجاری تولید می شوند, محصولاتی شامل اولیگو ساکاریدهایی oligosaccharideحاصل از قبیل گالاکتوز ، فروکتوز و مانوز هستند . برای مثال دانه سویا بطور طبیعی حاوی ۳ – ۵ % گالاکتو اولیگوساکارید می باشد .دلایلی وجود دارد که اغلب پربیوتیک ها از طریق انتخاب باکتری های مفید و حذف باکتری های مضر اثرات سودمند خود را در روده میزبان باقی می گذارند . یکی از مکانیسم های مطرح در این خصوص مربوط به الیگوساکاریدهای مانان Mannan Oligosaccharides استحصال شده از دیواره سلولی مخمرها می باشد .
این پروبیوتیک از طریق اتصال باکتری به ساختار پرزهای روده ایی, مانع از پیوستن آنها به مخاط دستگاه گوارش می شود. به دلیل اینکه اولیگوساکارید مانان Mannan Oligosaccharides به وسیله آنزیمهای گوارشی پرنده هضم نمی شود این مواد همراه با باکتریهایی که به آنها متصل شده اند از طریق روده دفع می شوند. اکثر محققین معتقدند که افزودن آنزیم به جیره غذایی طیور ،به بالابردن قابلیت هضم، پایین آوردن هزینه دان، بهبود در وضعیت شیمیایی بستر، بهتر شدن ضریب تبدیل، کمک به محیط زیست از طریق کاهش مواد آلی دفع شده کمک می کنند. آنزیمها خود، ارگانیسم های زنده ای نیستند بلکه از ارگانیسم های زنده مثل باکتریها, قارچها, مخمرها, یا بافتهای گیاهی تحت شرایط خاصی تولید می شوند.
به نظر می رسد مهمترین کار آنزیمها در دستگاه گوارش طیور، شکستن دیواره سلولی مواد غذایی جیره می باشد و بدینوسیله مخلوطی یکنواخت از مواد مغذی را بوجود می آورند, در نتیجه قابلیت هضم مواد غذایی بخصوص کربو هیدراتها را افزایش می دهند.
بر اساس یافته های چندین تیم تحقیقاتی که اثر آنزیم بتا مناناز B-mannanaseرا بر روی مرغهای تخم گذار بررسی کرده بودند بطور کلی در نتیجه استفاده از آنزیم، قابلیت هضم چربیها، پروتئینها و بخصوص کربوهیدراتها بهبود یافته و باعث افزایش انرژی خوراک طیور می شود.
همانطور که تیم تحقیقاتی انتظار بهبود بازده خوراک با اضافه کردن آنزیم B-mannanase را داشت میزان خوراک مصرفی بعد از هشت هفته کاهش پیدا کرد. به طور کلی هیچ اثری بر روی میزان تولید تخم مرغ و یا کیفیت تخم مرغ مشاهده نشد.
تاثیر عوامل تغذیه اى متفاوتى مثل دریافت انرژى , اسید لینولئیک , پروتئین و میتونین و کولین بروى اندازه تخم مرغ در این تحقیق لحاظ شده است. عموماً آزمایش هاى انجام شده در دو مرحله رشد و تخمگذارى به عمل آمده ولى ظاهراً دستکارى کردن مواد مغذى جیره در دوره رشد نسبت به حالت مطلوب تغذیه ، تأثیری بر اندازه تخم مرغ ندارد.
دانشمندان اثر را بر روی رشد و تعیین قابلیت هضم ظاهری مواد مغذی و میزان انرژی قابل متابولیسم در جوجه های گوشتی را بررسی کردند . انها تخمین زدند که ۵۵ کیلو کالری در هر کیلوگرم، افزایش انرژی قابل متابولیسم و بهبود هضم کربوهیدراتها را به همراه خواهد داشت.
اسیدهای آمینه و قابلیت هضم آن
مهمترین عامل استفاده کنجاله سویا در صنعت مرغدا ری میزان قابل توجه اسیدهای آمینه موجود در آن است. کنجاله سویا دارای بهترین کیفیت پروتئینی در بین منابع پروتئین گیاهی است. میزان اسید آمینه لایزین در سویا بالاست اما از نظر میتونین و سیستین کمبود دارد. اولین و دومین اسید آمینه محدود کننده کنجاله سویا متیونین و هیستیدین میتوان نام برد.
آزمایشاتی به منظور تعیین احتیاجات لیزین و اسیدهای آمینه گوگرد دار قابل هضم در مرحله اول رشد انجام شد. جیره طیور بر پایه کنجاله سویا و پروتئین لحاظ شد و نتایج این آزمایش احتیاجات لیزین و اسیدهای آمینه گوگرد دار قابل هضم برای رشد جوجه را مشخص کرد. لازم به ذکر است ترئونین سومین اسید آمینه مورد استفاده در جیره غذایی طیور بر پایه کنجاله سویا می تواند باشد .
بر اساس توانایی پرنده برای محدودیت یا عدم محدودیت در ساخت , اسید های آمینه ضروری را می توان به سه گروه دسته بندی کرد :
پروتئین ها از واحدهایی بنام اسید آمینه تشکیل شده اند و حدود ۲۰ درصد وزن یک مرغ و ۵/۱۲ درصد وزن تخم مرغ از آنها ترکیب یافته است بعضی اسیدهای آمینه به واسطه انتقال گروه آمینی ازاسیدهای آمینه دیگر بوجود می آیند . ولی تعدادی تحت عنوان اسیدهای آمینه ضروری به اندازه کافی در بدن حیوان ساخته نمی شوند این دسته اسیدهای آمینه عبارتنداز : آرژنین ، متیونین ، لوسین ، ایزولوسین ، گلوتامین ، هستیدین ، فنیل آلانین ، لیزین ، تریپتوفان ، تره ئونین و والین . در تعادل جیره عموما پنج اسید آمینه آرژنین ، تریپتوفان ، لیزین ، متیونین ، و سیستین را ملاک قرار می دهند . اصولا پروتئین ها شامل : دو منبع گیاهی و حیوانی است که با توجه به خصوصیات ذکر شده می توان تا حدودی از ترکیب انها استفاده نمود معمولا فرآورده های با منشا حیوانی توازن اسید آمینه بهتری دارند و قادرند مواد معدنی ضروری و ویتامین ها را تامین کنند در حال حاضر در تهیه خوراک طیور استفاده از مکملهای پروتئینی حیوانی کمتر از سابق است.
یشترین اهمیت کنجاله سویا مربوط به پروتئین آن می گردد اما به همراه پروتئین ترکیبات دیگری نیز در آن وجود دارد . همچنین به منظور مقایسه نیاز طیور و مقدار مواد غذایی که این کنجاله می تواند فراهم نماید .
.
