فروش پودر گوشت برای خوراک طیور

مقدمه:

معمولاً گوشت، خون، استخوان و دیگر باقیمانده‌های بدن حیوانات که در تغذیة انسان مورد استفاده نداشته و یا به عللی نباید مصرف شوند را در تغذیه دام و طیور به کار می‌برند. ولی این مواد را نمی‌توان به صورت تازه به حیونات خورانید. علت این امر در درجه اول از لحاظ بهداشتی و در مرحله بعد، از نظر اشکال در نگاهداری و حمل و نقل این مواد می‌باشد.

به طور کلی اینگونه باقیمانده‌ها را قبلاً جمع‌اوری کرده و سپس طی عملیات خاصی خشک می‌نمایند و به صورت پودر در می‌آورند. این مواد به علت دارا بودن پروتئین زیاد و با ارزش و یا به واسطه داشتن مواد معدنی فراوان از مکملهای بسیار مهم غذاهای دامی به شمار می‌روند.

آرد گوشت

موضوع استفاده از مازاد کشتارگاهی در تغذیه وام و طیور از دیرباز مورد توجه متخصصین تغذیه قرار داشته است و مخصوصاً آرد گوشت را در سابق به عنوان منبع مهمی از عوامل ناشناخته رشد تصور می‌کردند زیرا مقداری از عناصر کمیاب و یا حتی ویتامین‌ها را که احتیاج به خود آنها نیز در حیوان به خوبی شناخته نشده بوده به جیره وارد می‌کرد ولی طی تجربیات فراوان کمبود نسبی اسید آمینه‌های ضروری در آرد گوشت آشکار شد و به این ترتیب در مقایسه با آرد ماهی از نظر تأثیر رشد در جوجه‌ها کمتر مورد اهمیت قرار گرفت. معذلک به واسطه برخی از اسید آمینه‌های ضروری که کم و بیش در آن وجود دارد و همچنین به علت وجود مقدار فراوان فسفر و کلسیم و انرژی، امروزه آرد گوشت را به عنوان مکمل غذائی در تغذیه طیور مصرف می‌نمایند.

آرد گوشت از نظر ترکیب مواد متشکله متغیر است زیرا مؤسسات تهیه کننده آرد گوشت از اعضای مختلف بدن دام که دارای ترکیبات مختلفی است استفاده می‌کنند و به همین جهت ترکیب و عناصر متشکله آرد گوشت هر بار که تولید می‌شود با تولید دفعات دیگر فرق دارد گوشتی که برای تهیه آرد گوشت به کار می‌رود غالباً مربوط به حیواناتی است که به عللی ناسالم تشخیص داده شده و یا به واسطه شرایط نامطلوب که دارند ضبط گریده است. به علاوه حاوی مقدار زیادی مواد کلاژن والاستین می‌باشد که خود فاقد ارزش غذائی است. قسمت اعظم ماده اولیه آرد گوشت از مازاد کشتارگاهی، کنسروسازی، لاشه حیواناتی که در کشتارگاه به علل مختلفی برای انسان غیر قابل مصرف تشخیص داده می‌شوند تشکیل می‌ردد. همچنین ضمائم قرمز لاشه (کبد، قلب، ریه‌ها و سر)، ضمائم سفید لاشه (مجاری معده و روده که خالی و شسته شده باشد، دستها و پاها) و سایر پس مانده‌های کشتارگاهی (خون، استخوان، اندامهای احشائی، بافتهای همبند و غضروف بسیار متفاوت است. روش تهیه و نحوه نگاهداری نیز در کیفیت و ترکیب آرد گوشت مؤثر می‌باشد. بنابراین آرد گوشت، به طور کلاسیک به سه دسته طبقه‌نبدی می‌گردد)

آرد گوشت پراستخوان (حاوی 45 در ضد پروتئین خام)

آرد گوشت کم استخوان (حاوی 50 درصد پروتئین خام)

آرد گوشت بی استخوان (حاوی 53 تا 55 درصد پروتئین خام)

با این وصف میزان پروتئین خام آرد گوشت‌های تجارتی بین 20 تا 70 درصد تغییر می‌کند تهیه آرد گوشت معمولا با دو روش انجام می‌شود یکی روش مرطوب، دیگری روش خشک. در روش مرطوب مواد اولیه (گوشت و استخوان) را زیر فشار مستقیم بخار آب قرارداده بعد از جدا نمودن چربی، خمیر گوشت و استخوان را به وسیله دستگاه خشک کننده به صورت آرد در می‌آورند.

در روش خشک، گوشت و لاشه‌ها را توسط حرارت خارجی در آب خود می‌پزند و چربی آن را یا به کمک فشار هیدرولیک یا با استفاده از سانتریفوژ و سرانجام به وسیله حلالهائی جدا می‌نمایند. اجرای عملیات در هر دو روش باید در کارخانه‌های کاملاً مجهز صورت گیرد زیرا صرفنظر از روش تهیه، حرارت مناسب نقش مؤثر و حساسی در این فراورده داشته و عملیات باید با استریلیزاسیون کامل مواد اولیه توأم باشد.

بدیهی است شدت و مدت حرارت بسته به مقدار و حجم مواد اولیه فرق می‌کند. حرارتهای بالا روی پروتئین‌های گوشت اثرات نامطلوبی داشته و ارزش بیولوژیکی آنها را کم می‌نماید. البته مقدار درصد استخوان، غضروف و بافتهای ارجاعی را نیز می‌توان از عوامل محدود کننده ارزش بیولوژیکی پروتئینهای آرد گوشت به حساب آورد.

نسبت ازت غیر پروتئینی در انواع آرد گوشت بسیار متفاوت بوده و بستگی به میزان خون یا موادی از قبیل مو، ناخن، شاخ و غیره در آن دارد. آزمایشهای کروماتوگرافی که روی نمونه‌هائی از آرد گوشت مرغوب انجام شده نشان می‌دهند که پودر گوشت دارای مقدار قابل ملاحظه‌ای گلیسلین، پرولین و مخصوصاً لیزین است ولی مقدار اسید آمینه‌های اصلی (مانند اسید آمینه‌های گوگرددار متیونین، تریپتوفان، هیستیدین، تره اونین و پرولین) آن نسبت به پودر ماهی کمتر است. از این رو چنانچه در جیره غذائی حیوانات یک معده‌ای به ویژه طیور از مقدار زیادی ذرت استفاده می‌شود، لازم است در مصرف آرد گوشت محدودیت قائل شد زیرا ذرت نیز خود از نظر اسید آمینه تریپتوفان بسیار فقیر است.

مقدار چربی در آرد گوشت بین 7 تا 14 درصد متغیر است. دقت در میزان ماده چربی از نظر نگاهداری و انبار کردن این فراورده بسیار اهمیت دارد زیرا زیادی چربی و اکسیداسیون آن در مدت نگاهداری موجب نقصان اسید آمینه و مخصوصاً کاهش مقدار لیزین و متونین و تخریب برخی ویتامین‌های گروه B بخصوص ریبوفلاوین، کولین، نیاسین و ویتامین B12 می‌گردد. یاد آور می‌شود که مقدار ویتامین‌های گروه B در آرد گوشت نسبت به آرد ماهی اندکی کمتر است و با این که میزان ویتامین‌های محلول در چربی (A-D-E) در آرد گوشت چندان زیاد نیست با اینحال تجزیه و تقلیل آنها نیز بستگی به میزان اکسیداسیون چربی در آرد گوشت دارد.

با توجه به مقادیر کم و بیش متفاوت استخوان در آرد گوشت، میزان خاکستر آن بین 25 تا 35 درصد می‌باشد. نسبت کلسیم به فسفر در انواع آرد گوشت بین 65/1 تا 2 متفاوت است. این آرد علاوه بر مقدار فراوان کاسیم و فسفر حاوی مقدار قابل توجهی از عناصر کمیاب (مس ـ سنگنز ـ آهن) نیز می‌باشد. سرانجام میزان انرژی متابولیزابل در آرد گوشت در حدود2304 کیلو گالری در هر کیلوگرم است.

آرد گوشت به واسطه نگاهداری طولانی و یا در اثر عدم رعایت اصول بهداشتی در مرحله نگاهداری به اصطلاح فاسد گردیده بوی تند و نامطبوعی بخود می‌گیرد که حیوان رغبت به خوردن آن نمی‌کند. همچنین آرد گوشت ممکن است به علل گوناگون (خواه در اثر عدم اسا یلیزاسیون صحیح و خواه به واسطه بی‌توجهی در نگاهداری آن) دستخوش آلودگی‌های مختلف نیز بشود که بدون شک موجب بروز اختلالات کم و بیش شدیدی در حیوانات مخصوصاً در طیور گردیده منجر به تلفات روز افزون در آنها می‌شود. بنابراین در موارد مشکوک بهتر است برای جلوگیری از اشاعه بیماریها آرد گوشت را از نظر میکروبی و قارچی مورد آزمایش قرار دهند.

موضوع استفاده از آردگوشت در تغذیه نشخوارکنندگان قابل بررسی است. با توجه به فیزیولوژی بسیار اختصاصی شکمبه و نقش میکروارگانیسم‌ها در آن، می‌توان از آرد گوشت در تغذیه نشخوار کنندگان استفاده نمود به شرط آن که قیمت آن نسبت به قیمت کنجاله‌ها ارزانتر تمام شود. در این شرایط کیفیت پروتیدها چندان اهمیت ندارد بلکه باید متوجه مقدار آرد گوشت مصرفی بود زیرا اگر میزان مواد پروتئینی جیره از حد معینی تجاوز نماید. غالباً‌ خطرات بسیار شدیدی که مربوط به ازدیاد ازت در غذاست حیوان را تهدید می‌کند.

وقتی آرد گوشت از نوع مرغوب باشد توصیه می‌شود که مقدار آن از 3 تا 4 درصد غذای کنسانتره تجاوز نکند وانگهی همیشه لازم است که این عمل را همراه با مراجعه به جداول تغذیه‌ای و در رابطه با وضعیت حیوان انجام داد و تازه باید قدری از ارقام مندرج در جدول زیر کمتر آرد گوشت به جیره حیوان وارد نمود.

آرد گوشت را مخصوصاً در تغذیه طیور و خوک مورد استفاده قرار می‌دهند. جیره اساسی این حیوانات به طور کلی شامل دانه‌ها، مازاد کارخانه‌های آردسازی و کنجاله‌هاست که از نظر اسید آمینه لیزین ضعیف (به استثنای کنجاله سوژا و آفتابگردان)

نقش آرد گوشت تکمیل و بالا بردن میزان پروتئین مواد گیاهی جیره است، از این جهت به نظر می‌رسد آرد گوشت به شرطی که از نوع مرغوب باشد، نسبت به پودر شیر در تأمین احتیاجات پروتئینی طیور و خوک ارجحیت دارد.

مقدار مصرف آرد گوشت در تغذیه طیور حداکثر به 10 درصد جیوه محدود می‌گردد، زیرا یکی از معیارهای اساسی در تغذیه با مواد حیوانی مخصوصاً موضوع صرفه اقتصادی و تازه افزایش بی‌رویه مواد پروتئینی در جیره، به واسطه ازدیاد ازت موجب پیدایش عوارض شدید در حیوانات می‌گردد.

حداکثر مقدار آرد گوشت مصرفی در جیره طیور و خوک به شرح زیر می‌باشد:

آرد گوشت با 50 و 60 درصد پروتید

جوجه تا سن 6-8 هفتگی                                     3 تا 7

نیمچه و مرغ تخمگذار                                3 تا 5

خوک کمتر از 60 کیلو                                3 تا 5

خوک پرواری                                            0 تا 2

چنانچه از آرد ماهی نیز در جیره استفاده می‌شود لازم است از مقادیر فوق تا حدی کاسته شود.

تقریباً این فرآورده‌های فرعی حیوانی به طور انحصاری برای خوک، طیور و حیوانات خانگی (pot) ایالات متحده آمریکا مورد استفاده قرار می‌گيرند، اگرچه می‌تواند در بعضی از مناطق برای نشخوارکنندگان نیز به کار روند. این فرآورده‌ها خوش خوراکی متوسط تا خوب دارند. کیفیت پودر گوشت یا پودر گوشت و استخوان، بسته به رقيق شدن با استخوان و بافتهای تاندونی، روش و درجه حرارت به کار رفته در فرآیند تغییر می‌کند. ارزش بيولوژيکی اين پروتئین‌ها، کلاً کمتر از پودر ماهی با کنجاله سویا می‌باشد. مطالعات رشد با خوک نشان می‌دهد که این فرآورده‌ها به عنوان قسمتی از مکمل پروتئینی بهتر مورد استفاده قرار می‌گیرد تا این که به عنوان کل مکمل پروتئینی.

پودر گوشت و استخوان:

محصولی است که از طریق حرارت دادن، خشک کردن و خرد نمودن (آسیاب کردن) تمام یا بخشی از بدن حیوانات خونگرم خشکی‌زای تولید می‌شود. برای تهیه پودر گوشت و استخوان بخش چربی لاشه تا حد امکان جدا می‌گردد. محصول تولیدی اساساً‌ باید فاقد سم، شاخ، مو، پر و محتویات دستگاه گوارشی باشد. این فرآورده، محصول فرعی حاصل از صنعت کشتارگاهی پخته می‌شوند و سپس روغن آنها استخراج شده و در پایان آسیاب و غربال می‌گردند.

 

منشأ / محل تولید

در سراسر دنیا تولید می‌شود، به مصرف می‌رسد.

 

مزایای تغذیه‌ای

میزان پروتئین خام در این مادة غذایی بالا بوده (بیش از 45٪) و به دلیل دارا بودن استخوان، میزان خاکستر آن نیز بالا است. سطوح خوبی از کلسیم، فسفر و منیزیم در آن وجود دارد. ترکیب آن بسته به کارخانه تولید کننده، حیوانات عمل آوری شده و سایر عوامل، متغیر است، اگر بیش از حد تحت تأثیر گرما قرار گیرد، قابلیت استفاده پروتئین آن کاهش می‌یابد.

 

رنگ / بافت

پودر هوه‌ای با بافت ریگ مانند

 

خوش خوراکی

خوش خوراکی آن برای خوک و طیور در حد متوسط است.

 

محدودیت‌های مصرف (عوامل ضدتغذیه‌ای)

وضع قوانین و تقاضای مصرف کنندگان بیانگر آن است که پودر گوشت و استخوان در انگلستان و برخی دیگر از کشورهای دنیا مصرف نمی‌شود.

 

نگهداری / عمل آوری

بسته به میزان چربی موجود در آن، ممکن است محصول تولیدی خیلی سریع فاسد (rancid) گردد.

 

تراکم حجمی

725-625 کیلوگرم در متر مکعب

پودر گوشت و تانکاژ

بنابر تعریفی که توسط سازمان کنترل مواد غذایی برای تانکاژ ارائه شده است: تانکاژ بقایای خرد شده بافتهای پستانداران غیر از مو، سُم، شاخ، کورد، محتویات معده و پوست است که گاهی استثنائاً در کارخانه‌های خوب هم به هنگام تهیه این مواد برای اهداف تغذیه‌ای توسط ذخیره کردن تحت شرایط بخار یا خشک کردن، ورود این مواد زائد اجتناب ناپذیر است. اگر فسفر محصول بیشتر از 4/4 درصد باشد به عنوان پودر گوشت و استخوان به کار می‌رود. اگر محصول نام مناسبی با نوع، ترکیب و مبدأ آن دارد، بایستی این نام مطابق با آن شرایط باشد. آن محصول بایستی مطابق با مقدار پر وتئین موجود در آن نامگذاری و به فروش برسد.

پودر گوشت زائد مشابه با تانکاژ است بجز این که به صورت خشک تهیه می‌گردد و تعاریف رسمی برای کیفیت آنها یکسان است. بیشتر فرآورده‌های گوشتی خشک شده دارای 50 درصد پروتئین، 8 درصد چربی، 28 درصد خاکستر و حدود 10 درصد کلسیم و 5 درصد فسفر هستند. بنابراین طبق تعریف این فرآورده‌ها بایستی پودر گوشت و استخوان نامگذاری شوند.

پودر گوشت زائد یکی از منابع فراوان پروتئینی حیوانی در آمریکاست. این ماده اولیه منبع خوبی از پروتئین است و دارای مقدار کافی لیزین برای تکمیل پروتئین غلات است، اما متیونین و سیستین آن نسبتاً کم است. همچنین منبع خوبی از کلسیم و فسفر است. غالباً عامل محدود کننده استفاده از پودر گوشت و استخوان، مقدار فسفر موجود در جیره است. پودر گوشت و استخوان می‌تواند از کیفیت غذایی، بسته به مقدار ژلاتینی که دارد و شرایط پخت و خشک کردن به شدت متغیر باشد. به علت وجود نوسان در کیفیت و همچنین مقدار فسفر آن، شاید علاقلانه باشد که مقدار مورد استفاده از این منبع پروتئینی به 5/7 تا 10 درصد جیره محدود شود.

پودر بقایای طیور، از قسمتهای خرد شده خشک یا مرطوب لاشه طیور ذبح شده مثل سرها، پاها، تخم مرغ‌های رشد نکرده و روده‌ها، بجز پرها که گاهی در یک کارخانه خوب وجوب مقداری از پر اجتناب ناپذیر است، تشکیل گردیده است. نبایستی بیشتر از 16 درصد خاکستر و بیشتر از 4 درصد خاکستر غیر محلول در اسید داشته باشد. حداکر خاکستر غیر محلول استاندارد منظور شده است بنابراین بایستی دقت کرد که سنگریزه‌های موجود در محتویات روده به همان صورتی که در یک کارخانه خوب انجام می‌گیرد، جدا و حذف شود. پور بقای طیور منبعی پروتئینی بسیار خوب برای طیور است و در مناطقی که به آسانی در دسترس می‌باشد به مقدار زیادی در جیره جوجه‌های گوشتی و مرغان تخمگذار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پرهای هیدرولیز شده طیور، محصولی است که از فشدن پرهان تمیز و فاسد نشده طیور ذبح شده بدست می‌آید که عاری از افزودنی‌ها و یا تسریع کننده‌ها است. پروتئین قابل هضم آن نبایستی کمتر از 80 درصد پروتئین خام آن باشد.

چند سالی است که پودر هیدرولیز شده پر در غذای طیور مورد استفاده قرار گرفته است.

موران و دستیارانش نشان دادند که ارزش غذایی پودر پر و موی خوک حرارت داده شده در 142 تا 148 درجه سانتیگراد و (فشار 50 پاسکال) بمدت 30 دقیقه، بشدت افزایش یافت. با استفاده از این عمل انرژی قابل سوخت و ساز موهای خوک از 58/0 کیلو کالری در گرم برای موهای حرارت داده نشده به 14/2 کلو کالری در گرم افزایش یافت. حرارت دادن مقار سیستین را از 11 درصد به 5/3 درصد کاهش داد. این محققان تئوری را بیان کردند که به ظاهر مولکول کراتین به اتصال دی سولفیدی موجود در سیستین وابسته است و افزایش ارزش غذایی بعلت کاربرد حرارت نشان می‌دهد که تخریب سیستین قبل از اینکه پروتئینهای پر و مو توسط طیور هضم شوند ضروری است. بنابراین پروتئین پر برای طیور از لحاظ متیونین، لیزین، هیستیدین و تریپتوفان بسیار فقیر است و لذا بایستی آن را به مقدار محدودی مورد استفاده قرار داد و باید از سایر مکملهای پروتئینی با اسیدهای آمینه مصنوعی جهت تعادل کمبود اسید آمینه‌ای آن استفاده گردد.

پودر بقایای طیور و پر هیدرولیز شده، بهار گاواو انونیل طی سه سال، تجزیه 201 نمونه از باقیای طیور و پر هیدرولیز شده (PBHFM) را انجام دادند و انرژی قابل سوخت و ساز و ترکیب اسید آمینه‌ای نمونه‌های ارائه شده را تعیین کرند. انرژی قابل سوخت و ساز نمونه‌ای که شامل 8 تا 12 درصد چربی بود، 2700 کیلو کالری در کیلوگرم بود. جیره‌های جوجه‌های گوشتی که 10 تا 15 درصد از PBHFM داشتند، باعث کاهش رشد شدند که با افزودن متیونین و لیزین کافی به منظور رساندن مقدار این اسیدهای آمینه به مقادیر مورد نیاز مشخص شده در صفحه 250 این کتاب، رشد به حد طبیعی برگشت. استفاده از پودرهای بقایای طیور در جیره مرغان گوشتی و تخمگذار توسط داقیر (1975)  مرور و بررسی گردیده است.

جایگاه پودر ماهی، پودرگوشت و ضایعات کشتارگاهی از مواد در تغذیه دام، طیور و ابزیان و تأثیرات اضافه کردن آنزیمیت به آنها جهت حفظ و یا ارتقاء کیفیت آنهاست.

پودر ماهی پودر گوشت و پودر ضایعات کشتارگاهی از بزرگترین و بهترین منابع تأمین پروتئین، انرژی و دیگر مواد مغذی در  خوراک دام، طیور و آبزیان هستند. با استفاده از این گروه از مواد بخش بزرگی از پروتئین و انرژی و دیگر مواد مغذی مورد نیاز حیوانات تأمین می‌گردد.

لیکن فسار پذیری این مواد نیز به دلیل در بر داشتن عناصر مغذی بسیار بالا است. این مواد محیط بسیار مناسبی برای رشد و تکثیر انواع میکروارگانیسها بوده که در نتیجه رشد و تکثیر آنها کیفیت محصولات به شت کاهش می‌یابد و چنانچه میزان رشد میکروارگانیسمها و یا سمومی که توسط آنها ترشح می‌گردد از حد معینی تجاوز نماید مصرف آنها در خوراک دام، طیور و آبزیان باعث ایجاد مسمومیتهای شدید بعضاً کشنده می‌گرد. در نهایت معدم نمودن محصولاتی که به این درجه از فساد رسیده‌اند ناگزیر می‌باشد. هر ساله لطمات اقتصادی جبران ناپذیری از این طریق به واحدهای تولید کننده این قبیل محصولات و در معیار کلان به اقتصاد کل کشور وارد می‌گردد.

لذا توجه جدی به حفظ کیفیت این گروه از مواد مصرفی در صنایع دام، طیور و آبزیان ضروری است. بدین منظور روشهای متعدد بکار برده می‌شود. بخشی از آن در پروسعه تولید و در رعایت نکات بیوسکیوریتی خلاصه می‌گردد .

اعمال رشوهای فیزیکی مانند حرارت مناسب برای نابودی انواع میکروارگانیسمها و همچنین جلوگیری از آلودگی ثانویه پس از تولید و بسته‌بندی مناسب راه‌هایی است که هر کدام ارزش و جایگاه ویژه خود را دارد. از طرفی اضافه نمودن مواد نگهدارنده به منظور اضافه نمودن گروهی از آلومینیوم سیلیکاتهای طبیعی موسوم به زئولیتها می‌تواند از بروز برخی از پروسه‌های فساد مواد پروتئینی ممانعت به عمل آورند.

پودر ماهی، پودر گوشت و پودر ضایعات کشتارگاهی از بزرگترین و غنی‌ترین منابع تأمین پروتئین، انرژی و دیگر عناصر غذایی در خوراک دام، طیور و آبزیان هستند. با استفاده از این مواد می‌توان بخش بزرگی از نیازهای غذایی حیوانات را تأمین نمود. ضمن این که ضریب جذب عناصر مغذی آنها در مقایسه با موادی که ریشه نباتی و با معدنی دارند بسیار بالاتر است. برای مثال میزان جذب کلسیم در مواد معدنی مانند کربنات کلسیم و یا دی کلسیم و منو کلسیم فسفات که هر سه از ترکیبات معدنی هستند تنها 70 درصد بوده لیکن در مورد این مواد نزدیک به صد در صد است.

میزان جذب پروتئین و انواع اسیدهای آمینه نیز در این مواد بیش از هشتاد درصد است در صورتی که این مقادیر در انواع حبوبات کمتر از 80 درصد می‌باشد. جداول زیر مقادیر پارامترهای مختلف در پودر ماهی و پودر گوشت درج گردیده است. (در مورد مواد اولیه و تنوع در ضایعاتی که از آن پودر تهیه می‌گردد و همچنین عدم وجود استانداردی ثابت از درج آنالیز آن خودداری شده است) و برای مقایسه همین پارامترها در کنجاله سویا که از غنی ترین مواد حاوی پروتئین است آورده شده است.

لازم به ذکر است که میزان پروتئین و انرژی و دیگر عناصر مغذی این مواد بسته به نوع ماده اولیه برای تولید پودر متفاوت است. برای مثال انواع پودر ماهی بسته به نوع ماهی مصرفی برای تولید پودر، میزان پروتئین متفاوتی دارد. لذا برای درک بهتر در جدول زیر مقادیر پارامترهای مختلف در سه نوع پودر ماهی ذکر شده است.

چنانچه در جدول ملاحظه می‌گردد مقدار پروتئین در پودر ماهی حداقل 60 درصد و گاه به بیش از 70 درصد نیز می‌رسد. ضمن این که علاوه بر تأمین بیش از 3000 کیلوگالری انرژی، حاوی بیش از 7/2 تا 5 درصد کلسیم و بیش از 5/2 درصد فسفر همچنین منبع مناسبی برای تأمین انواع اسیدهای آمینه ضروری از قبیل متیونین و لیزین است. از طرفی ضریب جذب آنها نیز بسیار بالاتر از مواد با منشأ گیاهی و برای مثال کنجاله سویا است. به همین دلیل نیز علی رغم قیمت گاه تا بیش از 2 برابر پودر ماهی در مقایسه با کنجاله سویا استفاده از آن مقرون به صرفه بوده و گاهاً نیز در صورت عدم استفاده از این قبیل مواد فرمولاسیون جیره بر اساس استانداردهای مورد قبول و جهانی غیر ممکن می‌باشد

پودر گوشت نیز واجد خصوصیاتی مشابه پودر ماهی بوده لیکن مقادیر هر یک از پارامترهای ذکر شده در آن متفاوت است. و گاهاً پودر گوشت و استخوان تولید می‌گردد که در آن میزان کلسیم بسیار بالاتر از پودر گوشت بدون استخوان است. میزان پروتئین انواع پودر گوشت حدود 48 تا 55 درصد و هر کیلوگرم آنها حدود 2000 تا 2600 کیلو گالری انرژی متابولیزابل مورد نیاز بدن را تأمین می‌نماید.  میزان کلسیم و فسفر آنها وابسته به وجود و یا عدم وجود استخوان در پروسه تولید پودر است. در جدول بالا اختصاصات معمول در پودر گوشت و استخوان و مقایسه آن با کنجاله سویا درج شده است. تفاوت اساسی در آن ضمن در برداشتن مقدار زیاد کلسیم و فسفر که صد درصد آن قابل جذب است، قابلیت جذب دیگر مواد مغذی و همچنین سرشار بودن آن از اسیدهای آمینه ضروری است.

در مورد پودر ضایعات کشتارگاهی نیز در بالا توضیح داده شد. و تفاوت بسیار زیاد بین آنها نیز به دلیل تنوع زیاد در قسمتهای ضایعاتی کشتارگاه‌ها برای تولید پودر است و همچنین نوع کشتارگاه، که اختصاصات پودر ضایعات تولیدی در کشتارگاه، که اختصاصات پودر ضایعات تولیدی در کشتارگاه‌های دام با طیور کاملاً متفاوت است.

استفاده از این گروه از مواد، ضمن در برداشتن مزایای بسیار زیاد برای مصرف کننده به دلیل تأمین مواد مغذی از منابع حیوانی که قابلیت جذب بسیار بالایی دارد می‌تواند بسیاری از مشکلات تغذیه‌ای را مرتفع نماید. به علاوه منبع درآمدی مناسب برای تأمین درآمد از موادی است که تا پیش از استفاده از آن در خوراک دام، طیور و آبزیان به طور ضایعات شناخته می‌شد و نه تنها ایجاد درآمد نمی‌نمود بلکه هزینه زیادی را نیز برای حذف آن از چرخه تولید، به تولید کنندگان وارد می‌نمود.

ضایعات کشتارگاهی بهترین نمونه از این دست است. تا پیش از ایجاد صنایع تبدیلی و برپایی کارخانجات تولید پودر ضایعات کشتارگاهی، این ضایعات معضلی برای کشتارگاه‌ها بود. این ضایعات ضمن آلوده نمودن محیط زیست، هزینه‌های زیادی را نیز جهت معدوم نمودن آنها به کشتارگاه‌ها تحمیل می‌نمودند. ضمن این که به دلیل بوی شدید و متعفن باعث آزردگی ساکنان نزدیک کشتارگاه‌ها می‌گشتند. با ایجاد این صنایع تبدیلی ضمن استفاده مادی از ضایعاتی دور ریختنی، کمک زیادی در حفظ سلامت محیط زیست می‌گردد. ضمن این که نارضایتی اهالی را نیز به حداقل می‌رساند هر چند که تولید پودر ضایعات خود بوی شدیدی ایجاد می‌نماید. لیکن از بوی نامطبوع فساد آنها قابل تحمل‌تر است.

از طرفی استفاده از انواع ماهیان صید شده که غیر قابل مصرف در سبد غذایی انسان است و هدایت نمودن آن به سمت کارخانجات تولید پودر ماهی، منبع درآمد سرشاری را برای برخی از فعالین صنعت صید ماهی فراهم

نموده است و با ایجاد کارخانجات مخصوص تولید پودر ضمن درآمد زایی، باعث ایجاد اشتغال برای تعداد بسییاری از نیروهای فعال جامعه فراهم نموده است. اکنون نیز اختصاصاً صید ماهیانی که برای تولید پور ماهی استفاده می‌شود (مانند ماهی کلیکا) توسط بعضی از صیادان به عنوان رشته اصلی پذیرفته شده و به آن اشتغال دارند.

به دلیل سرشار بودن پودر ماهی، گوشت و ضایعات کشتارگاهی از مواد مغذی این مواد محیط بسیار مناسبی برای رشد انواع میکروارگانیسمها می‌باشند. بنابراین نگهداری طولانی مدت آنها بسیار مشکل است. لذا اضافه نمودن مواد نگهدارنده می‌تواند در افزایش مدت نگهداری آنها تأثیر بسزایی داشته باشد. برای حفظ کیفیت و افزایش مدت نگهداری باید نکات زیر را مورد توجه قرار داد.

1-      نگهداری مواد در محیط خنک (که عملاً در مورد این محصولات در اغلب اوقات سال غیر ممکن است)

2-      مختل نمودن و یا ممانعت از وقوع برخی واکنشهای شیمیایی مانند واکنشهای اکسیداتیو.

3-      جلوگیری از وقوع آلودگی‌های ثانویه پس از تولید محصولات فوق.

4-      بسته‌بندی مناسب محصول.

5-      مختلف نمودن شرایط مناسب برای رشد و تکثیر میکروارگانیسمها.

6-      جذب مواد مترشحه از میکروارگانیسمها که باعث فساد محصول شده و یا مسمومیت به دنبال مصرف آنها به وقوع می‌پیوندد.

نگهداری محصولات در محیط خنک و در دما و یا در حقیقت برودت یخچال (2 تا 4 درجه سانتیگراد) به دلیل حجم بودن محصولات اینچنینی برای اغلب قریب به اتفاق فعالین صنعت غیر ممکن است.

ممانعت از وقوع برخی واکنشهای شیمیایی مانند واکنشهای اکسیداتیو هم اکنون با استفاده از آنتی اکسیدانها به انجام می‌رسد. اضافه نمودن آنتی اکسیدانها به این محصولات اجباری بوده و تمامی کارخانجات مؤظفند از این ترکیبات در محصولات خود استفاده نمایند.

یکی از بزرگترین دلایل آلوده شدن محصولات به انواع میکروارگانسیمها آلودگی‌های ثانویه است. به دلیل وجود منبع بزرگ آلودگی در کارخانجات تولید پودر فرآورده های پروتئینی، در بسیاری اوقات محصول تولید بلافاصله پس از تولید به دلیل حرارت زیادی که در پروسه تولید می‌بند از هر نوع آلودگی پاک می‌باشند لیکن از زمان تولید تا بسته‌بندی محصول امکان آلودگی مجدد آن وجود دارد که در صورت عدم رعایت نکات بهداشتی و بیوسکیوریتی می‌تواند باعث آلودگی محصول قبل از بسته‌بندی شود.

بسته‌بندی مناسب محصول تولیدی سدی برای ورود، رشد و تکثیر میکروارگانسیها بوده و همچنین می‌تواند محصول را از تغییرات محصول حفظ نماید.

مختل نمودن شرایط رشد میکروارگانیسمها و جذب مواد یا سموم مترشحه از آنها و همچنین افزایش مدت زمان نگهداری فرآورده‌های پروتئینی بخش بعدی مورد توجه در این مقاله است.

در حقیقت می‌توان با اتخاذ روشهای مناسب و یا افزودن مواد کمک نگهدارنده از رشد این قبیل از میکروارگانیسمها ممانعت به عمل آورد و مدت قابل نگهداری آنها را در نیز در شرایط معمول افزایش داد. یکی از این مواد آنزمیت است.

آنزمیت نام تجاری محصولی است که توسط شرکت افرند توسکا تولید می‌گردد. آنزیمیت از نوعی زئولیت به نام کلینوپتیلولایت بوده که با روشهای ابداعی شرکت افرندتوسکا فرآوری و جهت مصرف در خوراک دام، طیور و آبزیان تولید می‌گردد. کلینوپتیلولایت خود را از آلومینیوم سیلیکاتهایی با ساختمان خاص بلوری به شکل تتراهدار است. ضمن وجود بار منفی در ساختمان شیمیایی و یا کاتیونها می‌گردد. با مطالعات مستمر که توسط مراجع متعدد بر روی این ماده به عمل، خواص بیشماری را برای این ماده ذکر و به اثبات رسیده است. با نگاه به خواص ذکر شده توسط منابع معتبر داخلی و خارجی، شرکت افرند توسکا معتقد است است که می‌توان با اضافه نمودن آنزیمیت به پودر ماهی و محصولات مشابه (مانند پودر گوشت و غیره ...) از تغییرات ناخواسته و مضری که در طول مدت نگهداری بر روی این قبیل محصولات اتفاق می‌افتد ممانعت به عمل آورد و در نهایت محصولی با کیفیت مناسب در اختیار صنایع مختلف و مصرف کنندگان پودر ماهی، گوشت و ضایعات کشتارگاهی قرار داد.

آنزیمیت با داشتن خواص گفته شده در بالا به طرق زیر در حفظ و ارتقاء کیفیت محصولات پروتئینی عمل می‌نماید.

1-      جذب رطوبت محصول و جلوگیری از بالا رفتن رطوبت در آن.

2-   مختل نمودن شرایط رشد میکروارگانیسمها به ویژه قارچهایی مانند آسپرژیلوس که انواع آفلاتوکسینها را ترشح می‌نمایند با کنترل و کاهش رطوبت محصول.

3-   عمل نمودن به عنوان  یک جاذب عمومی سموم Mycotoxin Binder و جذب بسیاری از سموم مترشحه از قارچها مانند آفلاتوکسینها و دفع آن بدون تغییر و جذب از بدن.

4-      جذب نیتروژن (ازت آزاد) از محصول و جلوگیری از بروز عوارضی نامطلوب آن.

5-      افزایش قابلیت جذب مواد مغذی او محصول توسط حیواناتی که آنرا مصرف می‌نماید.

6-   آنزیمیت دارای خاصیت قطبی با بار منفی بوده و قابلیت جذب و جابجایی کاتیونها را نیز دارد. لذا می‌تواند عناصر سنگین احتمالی موجود در محصولات را جذب نماید و از بروز مسمومیت ناشی از وجود این ترکیبات یا عناصر در بدن جلوگیری نماید. مانند مسمومیت با سرب، کادمیوم و غیره...

در شرایطی که میکروارگانیسمها در محیطی مناسب برای رشد قرار گیرند. به سرعت تکثیر می‌یابند. از طرفی سموم مترشحه از برخی از این میکروارگانیسمها (مانند انواع آسپرژیلوسها و یا فوزاریومها) باعث می‌گردد محصول نهایی بسرعت آلوده شدن و مصرف آن سبب وقوع و بروز مسمومیتهای شدید شود. آنزیمیت با بار منفی خود با ریشه بتاکاربونیل سموم قارچی که دارای بار مثبت است ترکیب پایداری با این سموم ایجاد و در ساختمان شبکه‌ای و قفس مانند خود حبس نموده و بدون تغییر یا جذب از دفع می‌نماید.

زنجیره‌های پلی پپتیدی (پروتئینهای) موجود در این مواد توسط میکروارگانیسمها شکسته می‌شود که این باعث آزاد شدن نیتروژن می‌گردد که در عمل میزان ازت آزاد محصول افزایش می‌‌یابد. تعیین میزان ازت آزاد یکی از معیارهای تشخیصی برای تعیین سلامت و تازگی محصولات این چنینی است. ضمن این که ازت آزاد و قابل جذب موجود در این محصولات خود می‌تواند در طیور و آبزیان مشکلات عدیده‌ای را پدید آورد. (میزان ازت آزاد قابل قبول در محصولات پروتئینی مانند پودر ماهی، پودر گوشت و غیره ... برابر استانداردهای جهانی 50 تا 60 میلی اکی والان در یک گرم محصول است در ایران ازت آزاد تا بیش از 100 میلی اکی والان گرم هم مورد قبول تلقی گردیده لیکن با اضافه شدن میزان ازت آزاد از مقدار درصد مصرف آن در تولید غذای دام، طیور و آبزیان کاسته می‌گردد) آنزیمیت ازت آزاد موجود در این محصولات را به خود جذب نموده و مانع از بروز عوارض نامطلوب آن به ویژه مانع بروز نفروپاتی و نقرس در طیور می‌گردد.

همچنین برای رشد این گروه از میکروارگانیسمها وجود رطوبت ضروری است لذا باید باید رطوبت این محصولات با حرارت دادن مستقیم یا غیر مستقیم تا حد امکان کاهش یابد، ضمن این که حرارت دادن محصول نباید باعث سوختن آن شود زیرا سوختن ارزش غذایی مواد را کاهش داده و مصرف آن می‌تواند باعث سوختن آن شود زیرا سوختن ارزش غذایی مواد را کاهش داده و مصرف آن می‌تواند باعث سوء تغذیه در حیوانات مصرف کننده آن شود. آنزیمیت با جذب رطوبت موجود در محصولات باعث خشک شدن آن شده و از افزایش رطوبت محصولات نیز ممانعت به عمل می‌آورد.

از طرفی واکنشهای بیوشیمیایی که بدلیل رشد و تکثیر میکروارگانسیمها در قبیل محصولات اتفاق می‌افتد خود منبعی برای آزاد نمودن رطوبت بوده و به دنبال این واکنشها‌ ملکول‌های آب نیز آزاد می‌گردد که باعث کلوخه شدن Cacking محصول می‌شود. یکی دیگر از معیارهای قضاوت می‌شود یکی دیگر از معیارهای قضاوت ظاهری بر روی این محصولات عدم وجود کلوخه در آن است. لذا اضافه کردن مواد ضد کلوخه شدن Anti-Cacking Agent می‌تواند ظاهر فیزیکی آنها را حفظ نماید. آنزیمیت خود به عنوان یک عامل ضد کلوخه شدن شناخته می‌شود.

لازم به ذکر است که افزایش بهره‌وری و راندمان مواد غذایی با استفاده از آنزیمیت در جیره‌های دام، طیور و آبزیان توسط مراجع معتبر داخلی و خارجی ذکر و اثبات رسیده است. لذا اضافه نمودن انزیمیت به پودر ماهی، پودر گوشت و غیره می‌تواند باعث افزایش قابلیت جذب مواد مغذی آن شده و ارزش غذایی آن را نیز در عمل اضافه نماید. ضمن این که با اضافه نمودن آنزیمیت به پودر ماهی مصرف کننده با اطمینان بیشتری محصول را استفاده می‌نماید.

همچنین آنزیمیت قادر است با جذب گازهای مضر مانند SH2-NH3 و غیره ... ضمن ممانعت از بروز آثار منفی این قبیل ترکیبات، به عنوان یک کنترل کننده بوی نامطبوع بکار رود.

با توجه به مطالب عنوان شده در بالا، متخصصان شرکت افرند توسکا معتقدند که با افزودن آنزیمیت به فرآورده‌های پروتئینی مانند پودر ماهی، پودر گوشت و ضایعات کشتارگاهی می‌توان از بروز واکنشهای ناخواسته جلوگیری به عمل آورد و روند فاسد شدن این قبیل محصولات را به تأخیر انداخت. ضمن این که به اعتقاد کارشناسان متعدد اضافه نمودن آنزیمیت به صنایع غذایی تبدیلی مانند تولید پودر ماهی، پودر گوشت و غیره... باید به مانند آنتی اکسیدانها اجباری اعلام گردد. بدین طریق ضمن اضافه شدن مدت زمان نگهداری این قبیل محصولات و افزایش زمان لازم برای فساد محصولات، صرفه اقتصادی بسیار کلانی نیز برای واحدهای تولیدی و کل کشور در برخواهد داشت. در حقیقت با اضافه نمودن آنزیمیت به این گروه از تولیدات ضمن حفظ و ارتقاء کیفیت غذایی آنها از خسارات وارده به واحدهای تولیدی که به دلیل فساد و معدوم آنها هر ساله اتفاق می‌افتد ممانعت به عمل آورد و در عمل بدین طریق از خسارات وارده به اقتصاد کل کشور جلوگیری خواهد شد.
.