خوراک پنبه دانه در جیره غذایی طیور

 گیاه پنبه :

۱- پیشینه :

پیشینه كشت پنبه به منظور تهیه پارچه و لباس به ۵۰۰ سال قبل می رسد. فرودوت تاریخ نویس یونانی از این محصول به نام درخت یَشم در هندوستان نام برده است. برخی مبدا كشف پنبه را آسیا و گروهی افریقا می دانند. كشت پنبه در ایران پیشینه ای دراز دارد و در تذكره ها وكتاب های كهن ازكشت این محصول در ایران یاد شده است. ماركوپولو نیز در سفرنامه خود از كشت پنبه در ایران نام برده است. بذر الیاف متوسط كنونی در زمان قاجاریه توسط یك كشیش آمریكایی به ایران آورده شده است و قبل از آن ( ورود الیاف متوسط كنونی ) كشت نوعی پنبه بومی با الیاف كوتاه معمول بود كه بیشتر مصرف داخلی داشت.

۲- طبقه‌بندی گیاهی:

پنبه گیاهی است گل دار، دولپه ای از خانواده malvaceae و از جنس gossypium و ریشه آن عمودی است. ارتفاع بوته در تمام رقم ها گوناگون از ۶ - ۵/۲ سانتیمتر متفاوت است.  در آب و هوای معتدل گیاهی است یك ساله ولی در برخی نقاط اگر با زمستان و یخبندان همراه نباشد طول عمر گیاه به چند سال هم می رسد.

از نظر گیاهشناسی پنبه به دو گروه بزرگ تقسیم می شود :

● پنبه آسیایی شامل گونه های :

G.arboteum و G.herbaceum

● پنبه امریكایی شامل گونه های :

G.religiusum و G. hirsitum و G.harbadense

۳- تركیبات و كاربرد پنبه دانه:

پنبه از دو قسمت تارهای سپید رنگ و دانه تشكیل شده است. ویژگی تارهای پنبه این است كه قابلیت ریسیده شدن و پس از آن بافت پذیری دارد. این ویژگی ها از همان زمان های دور در بهره گیری از این گیاه بوده است.

پنبه از نظر اندازه تارها به سه دسته تقسیم می شوند :

۱- تار كوتاه درازای كمتر از ۲۵ میلیمتر

۲- تار متوسط درازای ۳۲ - ۲۵ میلیمتر

۳- تار بلند درازای بیش از ۳۲ میلیمتر

●از تارهای پنبه در كارخانه های ریسندگی، نخ تهیه می كنند. پس از تهیه نخ، انواع پارچه بافت می شود. دانه پنبه از سه قسمت تشكیل شده است :

۱ـ لینتر یا كركهای كه سطح دانه را می پوشانند و ۱۹ - ۲ % وزن دانه را در رقم های گوناگون تشكیل می دهد و از آن نخ، كاغذ، پلاستیك، فیلم، نمد، موكت و وسایل بهداشتی تهیه می شود.

۲ـ پوسته كه مغز را می پوشاند و ۴۵ - ۴۰ % وزن دانه را تشكیل می دهد و به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه دیده می شود.

۳ـ مغز پنبه دانه كه به رنگ سفید روشن است و از روغن و پروتئین تشكیل شده است و ۵۵-۵۰ % وزن دانه را تشكیل می دهد.

از پوست دانه خوراك دام، از مغز دانه روغن خوراكی، صابون، گلیسیرین و از تفاله آن كود و خوراك دام تهیه می شود. با تولید هر ۱۰۰ كیلوگرم الیاف پنبه حدود ۱۶۰ كیلوگرم دانه پنبه از گیاه پنبه تولید می شود.

هرچند نزدیك به ۵۰۰۰ سال پنبه را به دلیل استفاده از الیاف آن می كاشته اند، ولی مصرف دانه آن برای تامین مواد غذایی از قرن نوزدهم رایج شده است. در زمان های قدیم هندی ها و چینی ها روش تهیه روغن از پنبه را ابداع كرده اند و آن را به عنوان سوخت چراغ به كار می بردند و كنجاله آن را به دام میدادند. تولید روغن از پنبه بار اول در سال ۱۷۶۷ در امریكا انجام شد و نیمه اول قرن نوزدهم در اروپا كارخانه های روغن كشی آغاز به كار كردند. اولین كارخانه روغن كشی در ایران از سال ۱۳۱۷ تاسیس شد.

۴- ارقام:

انواع گونه های پنبه كه در ایران كشت می شوند عبارتند از :

۱ـ رقم ساحل كه تنها در مازندران و گرگان و گنبد كاشته می شود.

۲ـ رقم ورامین كه به جز مازندران ، فارس ، گرگان ، و گنبد در سایر مناطق نیز كشت می شود.

۳ـ رقم بومی كه در استانهای خراسان، فارس، سمنان، كرمان، اصفهان، یزد و مركزی كاشته می شود.

در ایران در دشت گنبد و گرگان بهترین نوع پنبه كاشته می شود.

●جایگاه پنبه دانه در طبقه بندی خوراک:

خوراكهای مورد نیاز در تغذیه طیور از موادی مغذی تشكیل شده كه پس از جذب و ورود به خون هر یك به طریقی در اعمال حیاتی بدن حیوان نقش ایفا می كنند. مواد مغذی به طور كلی شامل كربوهیدراتها و چربیها، پروتئین ها، مواد معدنی، ویتامین ها، آب و تركیبات اضافی می باشند. پروتئین ها از واحدهایی بنام اسید آمینه تشكیل شده اند و حدود ۲۰ درصد وزن یك مرغ و ۵/۱۲ درصد وزن تخم مرغ از آنها تركیب یافته است. بعضی اسیدهای آمینه به واسطه انتقال گروه آمینی ازاسیدهای آمینه دیگر بوجود می آیند. ولی تعدادی تحت عنوان اسیدهای آمینه ضروری به اندازه كافی در بدن حیوان ساخته نمی شوند این دسته اسیدهای آمینه عبارتنداز : آرژنین، متیونین، لوسین، ایزولوسین، گلوتامین، هستیدین، فنیل آلانین، لیزین، تریپتوفان، تره ئونین و والین. در تعادل جیره بیشتر به پنج اسید آمینه آرژنین، تریپتوفان، لیزین، متیونین و سیستین را ملاك قرار می دهند.

●اصولا پروتئین ها شامل : دو منبع گیاهی و حیوانی است كه بسته به خصوصیات ذكر شده می توان به نسبت از تركیب آنها استفاده نمود. معمولا فرآورده های با منشا حیوانی توازن اسید آمینه بهتری دارند و قادرند مواد معدنی ضروری و ویتامین ها را تامین كنند. در حال حاضر در تهیه خوراك طیور استفاده از مكملهای پروتئینی حیوانی كمتر از سابق است. از جمله مهمترین منابع پروتئینی حیوانی می توان از پودر ماهی، پودر گوشت، پودر خون، پودر شیر، پودر گوشت استخوان دار پودر پر، پودر كشك، اب پنیر خشك شده، باقی مانده كشتارگاههای طیور و مواد محلول ماهی را نام برد. امروزه با توجه به مشكلات تهیه مواد غذای سرشار از پروتئین از منابع حیوانی سعی شده ازمكملهای پروتئینی نباتی كه بیشتر فرآورده های فرعی كنجاله دانه های روغنی هستند این مساله را حل نمایند. پروتئین های نباتی از لحاظ توازن اسیدهای آمینه، منابع فقیرتری هستند از جمله مهمترین منابع پروتئین های نباتی می توان به غلات تقطیر شده خشك، كنجاله سویا، كنجاله پنبه دانه، كنجاله بذرك، كنجاله كلزا، كنجاله گلرنگ كنجاله كنجد، دانه باقلا و .... اشاره نمود. از میان آن دسته پروتئین های نباتی كه به طور معمول در مناطقی كه كشت پنبه صورت می گیرد، استفاده می شوند كنجاله پنبه دانه اهمیت بیشتری از نظر اسید آمینه لیزین دارد. ولی در مجموع دركاربرد پروتئین های نباتی باید میزان و نوع اسیدهای آمینه و نیز مواد سمی موجود در آن برآورده شود. تازمانی كه از هر مكمل جدید تاریخچه مصرف مناسبی در دسترس نیست قبل از استفاده در جیره می بایست به دقت مورد بررسی قرارگیرد.
.